«Υποβαθμισμένα» τα ελληνικά ΑΕΙ και ΤΕΙ

Έλλειψη υποδομών, κακοσχεδιασμένα προγράμματα σπουδών, ελλείψεις σε διδακτικό προσωπικό, τμήματα χωρίς αντικείμενο είναι μερικές μόνο από τις χρόνιες παθογένειες της Ανώτατης Εκπαίδευσης στη χώρα μας, που καταγράφονται στην έκθεση της Αρχής Διασφάλισης της Ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση για το 2009.

Σύμφωνα με την έκθεση, τα βασικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα είναι:

• #Ασαφείς εθνικοί στόχοι ανάπτυξης ανθρώπινου δυναμικού, γεγονός που καθιστά αμφισβητήσιμη την απορρόφηση του μεγάλου αριθμού πτυχιούχων ορισμένων επιστημονικών πεδίων και θέτει υπό αμφισβήτηση τη σκοπιμότητα ύπαρξης και ανάπτυξης πολλών από τα υπάρχοντα τμήματα των ΑΕΙ.
• #Γεωγραφική διασπορά των ΑΕΙ αλλά και των μονάδων ανώτατης εκπαίδευσης, που όπως σημειώνεται:
• -Έχει ως αποτέλεσμα την ύπαρξη ακόμη και μεμονομένων τμημάτων σε μικρές επαρχιακές πόλεις ή νησιά.
• -Υπάρχουν ακόμη και "δίδυμα" τμήματα (ένα στην έδρα του ΑΕΙ και δεύτερο του ίδιου ΑΕΙ σε άλλη πόλη)
• -Η διασπορά δεν δικαιολογείται με κριτήρια ποιότητα, ενώ συνεπάγεται αδικαιολόγητο κόστος, λειτουργικά προβλήματα και επικαλύψεις ανθρώπινου δυναμικού και υποδομών
• #Υπέρμετρος αριθμός τμημάτων και προγραμμάτων σπουδών
• -Χαρακτηρίζονται από ασαφείς συνήθως και συχνά παραπλήσιους με συγγενή τμήματα στόχους και συνακόλουθα τίτλους σπουδών.
• -Έχουν ως αντικείμενο όχι συγκεκριμένο επιστημονικό πεδίο, όπως αρμόζει σε προπτυχιακές σπουδές, αλλά κάποια ειδίκευση.
• -Οι στόχοι τους (και συνακόλουθα οι τίτλοι σπουδών που απονέμουν) αποτελούν συνδυασμό διαφορετικών επιστημονικών πεδίων.
• #Μεγάλος αριθμός ιδρυμάτων ανώτατης εκπαίδευσης αναλογικά με τον πληθυσμό της χώρας. Η σύγκριση με άλλες χώρες της Ε.Ε. με αντίστοιχο πληθυσμό ή και με τις τάσεις χωρών με μεγαλύτερο πληθυσμό, όπως π.χ. η Γαλλία, δείχνουν την αριθμητική υπερβολή της Ελλάδας.

Αρνητικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη της ποιότητας της Ανώτατης Εκπαίδευσης έχουν, σύμφωνα με τους συντάκτες της έκθεσης, τα εξής φαινόμενα:

• #Αντιμετώπιση των ΑΕΙ χωρίς να λαμβάνονται υπόψιν οι ανάγκες της κοινωνίας, οι ιδιαιτερότητες και η αποστολή των.
• #Δημιουργία τμημάτων σφραγίδων που δέχονται φοιτητές πριν καν αποκτήσουν στοιχειώδη αριθμό μόνιμου προσωπικού και υποδομές.
• #Ανισοκατανομή πόρων και υποδομών τόσο σε απόλυτα μεγέθη όσο και σε αναλογία με τους εξυπηρετούντες φοιτητές, με αποτέλεσμα να υπάρχει υποχρηματοδότηση σε επίπεδο τακτικού προϋπολογισμού.
• #Σημαντικές ανισότητες στην κατανομή διδακτικού και διοικητικού προσωπικού. Αλλού υπερπληθυσμός και αλλού δραματικές ελλείψεις.

Όσον αφορά στα προγράμματα σπουδών η ΑΔΙΠ διαπιστώνει:

• #Αυθαίρετη ανάπτυξη ειδικοτήτων σε προπτυχιακό επίπεδο, με ακραίες-μεταπτυχιακές στην ουσία- εξειδικεύσει και διαθεματικά τμήματα, σε αντίθεση με τις διεθνείς τάσεις παροχής πρώτων πτυχίων με βασικές γνώσεις, που εξειδικεύονται με μεταπτυχιακές σπουδές και προγράμματα δια βίου μάθησης
• #Δημιουργία μεγάλου αριθμού μεταπτυχιακών προγραμμάτων, χωρίς σαφείς διαδικασίες εισδοχής και επαγγελματικές προοπτικές, που οδηγούν σε πληθωρισμό πτυχίων
• #Οι διδακτορικές σπουδές δεν είναι πάντα οργανωμένες ως συγκροτημένο πρόγραμμα διδακτορικών σπουδών.
• #Ανάγκη μεγαλύτερης έμφασης στην έρευνα και κυρίως στην εξοικείωση των σπουδαστών με την έρευνα.
• #Ανάγκη εμπλουτισμού του τρόπου διδασκαλίας κατά περίπτωση, με αξιοποίηση της ηλεκτρονικής τεχνολογίας, και έμφασης στην πρακτική εξάσκηση και εφαρμογή της γνώσης.
• #Ανάγκη μεγαλύτερης σύνδεσης των ΑΕΙ με την τοπική κοινωνία και των προγραμμάτων σπουδών με την ανάπτυξη της οικονομίας.

Σε σχέση με τους φοιτητές και τη φοίτησή τους σε ΑΕΙ και ΤΕΙ οι συντάκτες της έκθεσης παρατηρούν τα εξής:

• *Περιορισμένη αξιολόγηση μαθημάτων και διδασκόντων από τους φοιτητές.
• *Πολλαπλές εξεταστικές περίοδοι. Σε αρκετά ιδρύματα υφίστανται τρεις διπλές εξεταστικές περίοδοι, αφού ουσιαστικά όλα τα μαθήματα εξετάζονται Ιανουάριο/Ιούνιο/Σεπτέμβριο, καταλήγοντας έτσι σε τρίμηνες εξετάσεις σε βάρος των μαθημάτων.
• * Παρατηρείται χαμηλό επίπεδο σπουδαστών, το οποίο αποδίδεται στο σύστημα εισαγωγής: εισάγονται σπουδαστές με μεγάλη απόκλιση ως προς το γνωστικό υπόβαθρο.
• *Μεγάλη διακύμανση στον ετήσιο αριθμό των εισακτέων, με αποτέλεσμα κάποιες χρονιές να εισάγονται υπερβολικά πολλοί σπουδαστές και άλλες χρονιές ελάχιστοι.
• *Πρόβλημα "διπλής εισαγωγής" των φοιτητών: δεν πρέπει να υπάρχουν σπουδαστές δύο ταχυτήτων
• *Μεγάλος αριθμός εισαγόμενων φοιτητών αναλογικά με τον πληθυσμό της χώρας, αλλά και ανισοκατανομή φοιτητών (τμήματα δημοφιλή και τμήματα χωρίς φοιτητές)
• *Μη υποχρεωτική παρακολούθηση των μαθημάτων: μικρό μόνο ποσοστό φοιτητών παρακολουθεί τις παραδόσεις. Το ενδιαφέρον των φοιτητών περιορίζεται στις εξετάσεις.
• *Αδυναμία προσέλκυσης άριστων μεταπτυχιακών φοιτητών και μεταδιδακτορικών ερευνητών, οι οποίοι φεύγουν στο εξωτερικό, λόγω έλλειψης κινήτρων και υποτροφιών.
• *Σημαντική διαφοροποίηση της μέσης διάρκειας των σπουδών και του ποσοστού έγκαιρης ολοκλήρωσης των σπουδών μεταξύ τμημάτων. Καθυστέρηση ολοκλήρωσης των σπουδών από σχετικά μεγάλο ποσοστό φοιτητών ή και εγκατάλειψη των σπουδών από φοιτητές που προσχηματικά μόνον εγγράφονται σε κάποιο τμήμα.

Οι υποδομές των ελληνικών πανεπιστημίων και ΤΕΙ παρουσιάζουν τα εξής προβλήματα, σύμφωνα με την έκθεση της ΑΔΙΠ,:

• * Ατελείς οργανωτικές υποδομές: επιβαρύνουν την καθημερινή λειτουργία των ιδρυμάτων και συνακόλουθα την αναπτυξιακή προσπάθεια
• * Ανεπαρκείς και πεπαλαιωμένες κτηριακές υποδομές ή μερική μόνον αξιοποίηση των χώρων διδασκαλίας ανά εβδομάδα σε ορισμένα ιδρύματα (κυρίως στα Πανεπιστήμια)
• * Συχνά πεπαλαιωμένος ή ανεπαρκής εργαστηριακός εξοπλισμός

Σε σχέση με το προσωπικό που απασχολείται στην ανώτατη εκπαίδευση καταγράφονται τα εξής φαινόμενα:

• *Περιπτώσεις "εσωτερικής αναπαραγωγής" στο διδακτικό αλλά και στο διοικητικό προσωπικό
• *Ανάγκη πρόσληψης μόνιμου προσωπικού τόσο για τα θεωρητικά μαθήματα όσο και για τα εργαστηριακά, για να υπάρχει συνέχεια και συνέπεια της διδασκαλίας.
• *Έντονη εξω-πανεπιστημιακή απασχόληση των μελών ΔΕΠ σε ορισμένα τμήματα
• *Σημαντικές ελλείψεις στη στελέχωση των διοικητικών και τεχνικών υπηρεσιών για την υποστήριξη των εκπαιδευτικών και ερευνητικών δραστηριοτήτων. Παρατηρείται μεγάλη διαφορά αναλογίας διοικητικού προσωπικού προς φοιτητές μεταξύ των ΑΕΙ
• *Γραφειοκρατικές και χρονοβόρες διαδικασίες πρόσληψης διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού
• *Περιπτώσεις τμημάτων με ιδιαίτερα μικρό και μονοψήφιο ακόμη αριθμό τακτικού προσωπικού και με μεγάλο αριθμό συμβασιούχων διδασκάλων